نهضت آزادی ایراننهضت آزادی ایران، یک حزب سیاسی ایرانی است که در سال ۱۳۴۰ پس از ایجاد اختلاف بین اعضای شورای مرکزی جبهه ملی ایران و با تایید و حمایت محمد مصدق، تاسیس شد ۱ - چگونگی شکلگیریبا فروپاشی جبهۀ ملی اول در اواخر دهۀ ۱۳۳۰ ه. ش برخی از افراد این گروه، «نهضت مقاومت ملی» را تشکیل دادند. امّا چون تحرک لازم در آنان وجود نداشت، جناح مذهبی از آن جدا شده و در سال ۱۳۴۰ ه. ش نهضت آزادی در ایران را تشکیل دادند. [۱]
جعفریان، رسول، جریان‌ها و جنبش‌های مذهبی – سیاسی ایران، ص۱۹۹.
۲ - بنیانگذارانبنیانگذاران نهضت آزادی آیت‌الله طالقانی مهندس مهدی بازرگان و دکتر یدالله سحابی بودند. در اساسنامۀ نهضت آزادی آمده بود: اولاً مسلمانیم و دین را از سیاست جدا نمی‌دانیم؛ ثانیاً ایرانی و ثالثاً تابع قانون اساسی و رابعاً مصدقی هستیم. [۲]
جعفریان، رسول، گونه‌شناسی بحران‌ها و راهبرد‌های مقابله با آن، ص۳۸ – ۳۹.
حضور آیت‌الله طالقانی و دکتر سحابی و مهندس بازرگان سبب شده بوده که بسیاری از جوانان مذهبیِ دانشگاهی و غیردانشگاهی به سوی این گروه روی بیاورند. امّا فعّالیّت این گروه با دستگیری بنیانگذاران آن در سال‌های ۱۳۴۲ و ۱۳۴۳ و سرانجام محاکمه و زندانی شدن آن‌ها در سال ۱۳۴۴ ه. ش متوقف شد. [۳]
جعفریان، رسول، گونه‌شناسی بحران‌ها و راهبرد‌های مقابله با آن، ص۳۸ – ۳۹.
۳ - جدید حیات نهضت آزادیدر سال ۱۳۵۶ ه. ش با روی کار آمدن «جیمی کارتر» در آمریکا و اعلام «فضای باز سیاسی» در ایران و همزمان با آغاز شتاب انقلاب اسلامی، نهضت آزای تجدید حیات کرده، طرفداری خود را از قانون اساسی مشروطه و اعلامیۀ جهانی حقوق بشر اعلام کرد. بازرگان راهی پاریس شد تا امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) را متقاعد کند که دست از شعار سرنگونی رژیم سلطتنی در ایران بردارد و اجرای قانون اساسی مشروطه را هدف مبارزۀ خود قرار دهد، امّا با مخالفت امام (رحمة‌الله‌علیه) مواجه شد و پذیرفت که نهضت را همراهی کند. [۴]
جعفریان، رسول، گونه‌شناسی بحران‌ها و راهبرد‌های مقابله با آن، ص۳۴.
۴ - نهضت آزادی پس از انقلابپس از پیروزی انقلاب اسلامی، به پیشنهاد شورای انقلاب، امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) تحت شرایطی، مهندس بازرگان را به عنوان نخست وزیر دولت موقت منصوب کرد. امّا به تدریج، دولت موقت با آرمان‌های انقلاب و نظام جمهوری اسلامی و خط امام (رحمة‌الله‌علیه) فاصله گرفت و سرانجام پس از ملاقات خودسرانه بازرگان و وزیر خارجه‌اش (ابراهیم یزدی) در الجزایر با «برژینسکی»، مشاور امنیت ملی رئیس جمهور آمریکا، تظاهرات گسترده‌ای علیه دولت موقت شکل گرفت و در نهایت منجر به تصرف لانۀ جاسوسی آمریکا در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ ه. ش توسط دانشجویان پیرو خط امام (رحمة‌الله‌علیه) شد. امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) این اقدام را مورد تایید قرار داد اما فردای آن روز، بازرگان استعفای خود را تقدیم امام (رحمة‌الله‌علیه) کرد که بلافاصله مورد موافقت ایشان قرار گرفت. [۵]
جعفریان، رسول، گونه‌شناسی بحران‌ها و راهبرد‌های مقابله با آن، ص۳۴ – ۳۵.
بعدها نیز اسناد همکاری تعدادی از اعضای نهضت آزادی و تعدادی از اعضای دولت موقت با لانۀ جاسوسی آمریکا به دست آمدنهضت آزادی پس از شکست دولت موقت، موفق شد در مجلس اوّل چند کرسی را به خود اختصاص دهد. امّا پس از آغاز جنگ تحمیلی و حوادث سال ۱۳۶۰ ه. ش عمر آن در مجلس نیز به پایان رسید. این گروه تا سال ۱۳۶۱ ه. ش حمایت عمومی خود را از دفاع مقدس ابراز می‌داشت، امّا پس از فتح خرمشهر مخالفت با استمرار جنگ را آغاز کرد و در سال‌های اوج جنگ، نغمه‌ها و نوشته‌های زهرآلود نهضت آزادی، سبب شد امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) در بهمن ماه ۱۳۶۰ ه. ش این گروه را غیرقانونی اعلام نماید. [۶]
جعفریان، رسول، گونه‌شناسی بحران‌ها و راهبرد‌های مقابله با آن، ص۴۱ – ۴۲.
۵ - از انحلال تا شرکت در براندازیپس از پایان جنگ تحمیلی و آغاز دوران سازندگی، نهضت آزادی به طور غیررسمی و غیرقانونی شروع به فعّالیّت کرد و اعضا و هواداران این گروه در ماهنامه‌های ایران فردا و کیان، نظرات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خود را بیان می‌کردند. آنان در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۷۶ به طور همه جانبه از آقای خاتمی حمایت کردند. پس از انتخاب آقای خاتمی، جریانی موسوم به نیروهای ملی – مذهبی را مرکب از احزاب و گروه‌هایی چون نهضت آزادی، جنبش مسلمان مبارز، جنبش انقلابی مردم ایران، حزب مردم ایران، روند جدایی، گروه پیام هاجر و گروه ایران فردا، در سال ۱۳۷۷ ه. ش سازماندهی کردند و تهاجم به اعتقادات مذهبی و باورهای دینی مردم را در سه محور ایجاد شبهه در اصول و فروع دین، ترویج فرهنگ غرب، حمله به نهاد روحانیت، حوزه و مراجع تقلید و نفی ولایت فقیه از طریق نافرمانی مدنی، روزنامه‌های زنجیره‌ای، تشویق دگر‌اندیشان و حرکت‌های دانشجویی، جهت سرنگونی نظام جمهوری اسلامی در پیش گرفت. اعترافات سیامک پورزند سند و مدرک واضح و روشنی در این‌باره است. [۷]
کیهان، ۵/۵/۱۳۸۱، ص۱.
در اواخر سال ۱۳۷۹ ه. ش و اوایل سال ۱۳۸۰ ه. ش اعضای این گروه دستگیر و در دادگاه انقلاب به جرم توطئه براندازی نظام، ارتباط با بیگانگان، تبلیغ علیه نظام، نگهداری ادوات جنگی و... به زندان و جزای نقدی محکوم شدند. [۸]
رسالت، ۶/۵/۱۳۸۱، ص۳.
(برگرفته از کتاب جریان شناسی، مهدی نظرپور و لطفعلی لطیفی).۶ - پانویس
۷ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «نهضت آزادی ایران»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۰/۲۱. رده‌های این صفحه : مقالات پژوهه
|